ayhan altay

EMEĞİN KÜRESELLEŞMESİ ÜZERİNE

            Yeni küresel bir sol hareket; yeni kavramlar, yeni eylem biçimleri ve yeni düşüncelerle olasıdır. Bunun en önemli aşaması emeğin dolaşımı önündeki engelleri tanımamak olabilir.

            Her geçen gün değişen bir dünyada yaşıyoruz. Sermaye hiçbir ahlaksal kural tanımadan saldırıyor. Şirketlerin elinde öylesine büyük birikimler ortaya çıkıyor ki, bırakın bizim gibi ülkeleri, gelişmiş Avrupa ülkelerinin ulusal gelirlerinden daha fazla bir yıllık birikim var şirketlerde. Bunun yanı sıra yoksulluk artmakta, ülkeler arası eşitsizlikler uçurum oluştururken, metropol ülkelerde bile kişiler arası eşitsizlik büyüyor.

             İnsanlık bu eşitsiz ve adaletsiz gelişimi değiştirmek zorunda. Bugün bu bilinç çok fazla belirmese de yakın gelecekte insanlığın birinci gündem maddesi olması kaçınılmaz. İşte geleceğin sol düşüncesi buradan doğacak. Ne kadar gecikmezse o kadar iyi.

            Sermaye sınır tanımazken, çalışanlar işsizlik ve düşük ücretlere olan mahkûmiyetlerini kırmaya çalışıyor. Genellikle bu çıkış bireysel gibi algılansa da, kitlesel olduğunu kimse yadsıyamıyor. En yakıcı örneklerini kötü koşullarda, çürük çarık gemilerle yapılan umuda yolculuklar oluşturuyor. Kurulu düzene muhalefetin, ideolojiden yoksun bir atağı bu olgu. İçinde taşıdığı dinamizm ve ahlaksal anlamda haklılığı, geleceğin yeni yaşam biçiminin tohumlarını ekiyor. Bu gemiler, kendileri bilmeseler de yeni ve daha güzel bir dünyayı kuracak savaşçıları taşıyor. Dünya üzerindeki yapay sınırlar, daha iyi yaşam hakları için savaşım veren insanların önünde engel olamayacak ve işte gerçek küreselleşme de buradan başlayacak.

            Bu olgu, ulus devletlerin sonunun yaklaştığını belirliyor. Bazılarının, sermayenin küresel saldırısı karşısında ulus devleti savunmasının yanlışlığını da ortaya koyuyor. Bir önceki dönemin yaşam biçimi (aslında üretim ilişkisi biçimi) olan ulus devletin, küreselleşen sermaye karşısında savunulması yalnızca çözümsüzlük üretir. Tarihin çarklarını geriye çevirmeye çalışmaktan başka bir anlam taşımaz.

            Üretim ilişkileri biçim değiştirirken, sınıf tanımları da değişmek zorunda kalıyor. Geçmişin klasik proleter tanımı bu günü tanımlamaya yetmiyor. Ne çalışanlar geçmişin emek yoğun işçisi, ne de yoksullar geçmişin proleterleri. Bugün çalışanların (sömürülenlerin) çok büyük bir çoğunluğu kol işçisi değil. Üretim biçimi ise çok karmaşık bir süreç oluşturuyor. Makineleri çalıştıran işçiler kadar, yaşamında o makineleri hiç görmemiş bilgisayar programcılarına kadar herkes üretimi etkiliyor. Üstelik makineleri çalıştıranlar bile geçmişin emekçileri değil. Teknolojik gelişmeleri uygulayabilen ve makinelere bilgisayarlarla komuta eden yeni çalışanlar. Öyleyse, yeni sol söylemde "emekçi" kavramı "çalışan" kavramına dönüşmelidir.

            Emeğin küreselleşmesi üzerine:2
               EMEĞİN KÜRESEL DOLAŞIM MEŞRUİYETİ

            Küresel sermaye artık yalnızca ücretlisi olan emekçilere değil, tüm insanlara dahası insanlığa saldırıyor. Doğayı yok etme pahasına sürdürülen kazanma hırsı, sudan gerekçelerde yeraltı zenginliği olan ülkelere savaş saldırısı ve ekonomik abluka.

            Dünyanın neresinde olursa olsun tüm insanların güvenlikli ve insanca bir yaşam için her tür girişim yapma ve özgürce sonuçlandırma hakkı vardır. Bu koşulları bulunduğu ülkede gerçekleştiremiyorsa, dilediği ülkeye gitmesi de karşı konulamaz bir hak olmalıdır. Ülkelerin ve uluslararası kuruluşların bunu engelleyen yasaları meşru sayılmamalıdır. Bu noktada karşımıza yeni bir kavram çıkmaktadır. YASA DIŞI MEŞRUİYET.

            İlk bakışta bu kavram büyük bir çelişki oluşturuyor gibi görünse de özünde, evrensen bir haklılık içermektedir. Bir insanın yaşadığı yerde, insanca koşullar sağlayamıyorsa onun yeni ve daha iyi bir çevrede yama hakkının evrensel bir hak olduğu savunulabilir. Sermayeye engel olmayan sınırların, sıradan insanlara engel olmasının mantığını kimse savunamaz.

            Sermayenin küresel saldırına karşı ulusalcılıkla karşı çıktığını söyleyenlerin ve bu yaklaşıma devrimci-solcu anlam yükleyebilen solcuların gözden kaçırdıkları nokta, ulusal kimliklerin ve sınırların insanca yaşam hakkını güvence altına alamamasıdır. Sınırları kapatmak yalnızca kendini mahkûm etmek anlamına geliyor. Kapanan sınırlar içinde özgür yaşamayı düşünmek günümüz dünyasında yalnızca bir hayal.

               Emeğin küreselleşmesi üzerine: 3
               GÜNÜMÜZ DEVRİMİNİN DİNAMİKLERİ DEĞİŞİYOR MU?

             “Zincirlerinden başka kaybedecek şeyi olmayanlar, devrimin dinamiklerini oluştururlar”

            Yaşamın her alanında bir alt üst oluş yaşanıyor. Bu günü geçmişin kavramları ve kalıplarıyla açıklamaya kalkmak, yeniden bir yanlışa düşmeye mahkûm bırakır. Günü okumak, güne uygun yaklaşımlar üretmek en önce eytişimselliğin temel kuralıdır.

            Venezüella deneyimi temelden sarsıyor ezberlerimizi. Chavez’i iktidara getiren de, iktidarda tutan da işsizler (bulabildiği işlerde günübirlik çalışan yoksullar). Sendikaların Chavez karşıtı gösterileri örgütlemeleri, grev yapmaları yalnızca “sendika ağaları” kavramıyla açıklanamaz. Hiçbir sendikacı, hükümeti düşürmek gibi çok önemli bir konuda işçilerin içtenlikle benimsemediği bir eylemliliği uygulayamaz. Öncülüğünü petrokimya işçilerince yapılan Chavez’i düşürmek amaçlı eylemlerin ABD tarafından yönetildiğini bilmeyen yok. Yani, işçiler ve sendikalar ABD ile işbirliği içinde sol bir yönetimi devirmeye çalışıyorlar. Sisteme uyum sağlayan ve ülke nüfusunun hayli azınlığını oluşturan sendikalı işçiler, görece de olsa edindikleri varsıllığı paylaşmak niyetinde değiller.

            Türkiye’de de durum başka değil. Eylül sonrası eylemler baktığımızda çarpıcı durumu görüyoruz. Demokratik ve ekonomik istemli eylemlerin daha çok KESK üzerinden gelişmesi, özellikle Sendikalı işçilerin (özelleştirme, sendikasızlaştırma ve işsizlik tehditlerine karşın) eylemsizliği nasıl değerlendirilecek. Ancak çok kısıtlı olarak, kendi çalıştıkları işyeri özelleştirme kapsamına alındığında kısır ve yetersiz eylemde bulundukları gözleniyor. Edinimlerinin geri alınması tehdidinin dışında düzeni değiştirme istemleri yok. Yok, çünkü onlar artık bin sekiz yüzlerin, proleterleri değil. Özellikle petrokimya gibi büyük işletmelerde çalışan işçiler, Sovyetlerin yıkılmasında sonra yoğunlaşan ideolojik bombardımanın da etkisiyle sisteme uyum sağlatıldı. Küçük ve özel sektör işletmelerinde çalışanların örgütsüzlüğü nedeniyle eylemsizliği de eklendiğinde, günümüzde işçilerden devrimci tavırlar bekleyen ve bunun üzerinden gelecek projeleri üretenlerin ayaklarının yere basmadığı söylemek yanlış olmasa gerekir. “Bunun işçileri dışlamak anlamına yorumlanmamasını dilerim. Söylemek istediğim ana dinamiğin değişimidir.”

            Günümüzün proleterleri ise örgütsüzlüğünün yanında, teorik donanımsızlığın kurbanı. İşsiz olduklarından sendika (en azından bu günkü kavramsallığıyla) onları kapsamıyor. İşsizliği temel alan bir teorik bakış gerçekleştirilemediği için de gözden ve gönülden ıraklar. Üretimden gelen güçleri de olmadığından, grev bunlar için hiçbir anlam taşımıyor. Tek itici güçleri “yaşamak zorunlulukları” ki bu en temel ve güçlü dinamiği oluşturmak için yeterli. Emekleri doğrudan sömürülmediğinden, artı değer teorileri bunlar için bir anlam ifade etmiyor.

            Artı değer yok, indirilecek şartel yok, karşısında doğrudan hasım alacağı işveren konumunda burjuvazi yok, kişisel zenginlik için artık üretim araçlarına sahip olmak eskisi gibi zorunlu değil, bilgisayarların birkaç tuşuna basmakla sahip olunan sermaye küreyi dolaşıyor ve hiçbir üretime sahip olmadan çoğalıyor. (Yine de bir yerlerde yapılan üretimden alıyor zenginliğini)...

            Sonuç, ezberlerimiz artık bir işe yaramıyor. Sistemi değiştirecek olanların kaybedecek zincirleri bile yok. Haydi, şimdi bu bilmeceyi çözmeyi deneyelim.

Aralık.2002